Act 17:22-34 | DutKingComments | STEP | Paulus begint zijn toespraak door aan te knopen bij de leefwereld van de Atheners. Hij weet welk publiek hij voor zich heeft. Bij de Joden beroept hij zich op de Schriften, want daarop beroepen ook de Joden zich, zij kennen ze. De Atheners kennen de Schriften niet en Paulus citeert er dan ook niet uit. Wel is alles wat hij zegt, volledig gebaseerd op de Schriften. Hij begint niet met een veroordeling van hun afgoderij (vgl. ) , maar met een neutrale constatering. Hij spreekt geen waardering uit en ook geen verwijt. Hij vertelt wat hem is opgevallen toen hij door de stad ging. Bij de vele voorwerpen van verering had hij ook een altaar gevonden dat gewijd was “aan een onbekende God” . Een altaar voor een onbekende god was opgericht uit angst toch een god over het hoofd te hebben gezien die toch moest worden geëerd. Het kan ook zijn dat het een soort ‘vuilnisbakkengod’ was, waar men heen ging als men een zaak had waarvoor men niet bij de ‘bekende goden’ terecht kon. Uitgaande van dit hiaat in hun afgodencultus gaat Paulus hun de ware God prediken. Hij zegt niet dat hij hun die onbekende god gaat prediken, alsof hij een hiaat in hun afgodenarsenaal opvult. Hij zegt niet ‘ wie u zonder het te kennen vereert’, maar “wat u zonder het te kennen vereert” . Wat Paulus gaat verkondigen, werpt hun hele systeem van afgoderij omver. Hij sluit niet aan bij hun onwetendheid aangaande een bepaalde god, maar bij hun onwetendheid aangaande alles wat met de ware God te maken heeft. Paulus verkondigt niet een nieuwe god, maar de God der goden. Het eerste wat hij over God zegt, is dat Hij Schepper is. Als we Hem zo niet kennen, kennen we Hem helemaal niet. In deze intellectuele stad moet Paulus neerdalen tot de laagste sport van de ladder van de waarheid. Dat is het resultaat van de intellectuele beschaving zonder God. Paulus gaat in op de basisvragen die ieder denkend mens stelt: Waar kom ik vandaan? Waarom ben ik hier? Waar ga ik heen? God heeft alles gemaakt, de hele wereld en alles wat daarin is ( ; ) . Dat staat haaks op het Griekse denken dat ervan uitgaat dat de materie eeuwig is. God heeft de wereld gemaakt, de wereld is uit Hem ontstaan. Hij heeft de dingen die niet zijn, geroepen alsof zij waren ( ; ) . Dat betekent dat alles wat er is, uit die ene God is voortgekomen. God is geen deel van de schepping of verenigd met de schepping. Hij is er en staat boven de schepping. Hoewel Hij boven Zijn schepping staat, houdt Hij Zich ermee bezig. Hij is geen God op afstand, gescheiden van Zijn schepping. Hij is ook geen gevangene van Zijn schepping, alsof Hij erin opgesloten zou zijn. Hij is ook te groot om in iets te wonen wat mensenhanden hebben gemaakt, maar niet te groot om zich met de noden van de mensen bezig te houden. Mensen moeten hun goden dragen, verzorgen en zelfs meenemen in gevangenschap ( ) , maar de ware God dient Zelf de mens en draagt de Zijnen ( ) . God heeft niets nodig van de mens, maar de mens is voor alles wat hij nodig heeft afhankelijk van Hem. De tempels bevatten God niet, maar ook de dienst in die tempels voegt niets toe aan God. God is niet ruimtelijk te beperken, Hij is alomtegenwoordig. Daarvan was Salomo, die voor God een tempel bouwde, zich bewust ( ; ) . Heidenen hebben alleen lokale goden. Met deze argumenten veegt Paulus hun hele systeem van tafel. Gód is de Bron van elke goede gave. Hij interesseert Zich zozeer voor de mens, dat Hij aan allen “leven en adem en alles” geeft ( ; ) . Voor Hem zijn ook alle mensen gelijk, want Hij heeft ze allemaal uit één bloed, dat is uit één stamvader, doen voortkomen. Aan al die mensen laat God Zijn evangelie verkondigen. En God heeft niet alleen mensen als individuen leven en adem en alles gegeven, Hij heeft die mensen ook in volken bij elkaar geplaatst en aan elk volk zijn eigen gebied gegeven. God leidt de geschiedenis van alle volken en elk van die volken heeft Hij op aarde een eigen plaats toebedeeld, met als uitgangspunt Zijn volk Israël ( ) . God heeft de mens niet gemaakt om hem aan zichzelf over te laten, maar opdat deze Hem zou zoeken. In het diepste wezen van de mens is er een hunkering naar God. Zo is hij door Hem geschapen. God is niet ver van de mens. In het evangelie komt Hij dicht bij de mens. De oprecht zoekende mens zal Hem vinden. God heeft er alles aan gedaan om het de mens gemakkelijk te maken Hem te vinden. Hoezeer de mens in het duister is aangaande God, geeft Paulus aan door te zeggen dat mensen naar God “tasten” . Iemand doet iets op de tast als hij geen licht heeft. De mens leeft in de duisternis, zijn verstand is verblind door de god van deze eeuw ( ) . Daarom neemt hij God niet waar en dat terwijl God te zien is overal waar de mens ook maar kijkt. Om dit feit van de nabijheid van God aan de Atheners duidelijk te maken doet Paulus een beroep op enkele van hun bekende dichters die hebben gezegd dat de mens Gods geslacht is. Wat die dichters hebben gezegd, zeiden ze met het oog op Zeus, maar Paulus past het toe naar de werkelijke betekenis voor God. Adam is uit God voortgekomen, door Hem geschapen en daarom van Zijn geslacht. Hij wordt in die zin dan ook “zoon van God” genoemd ( ) . De mens is naar Gods beeld geschapen en lijkt op Hem in de kwaliteiten die Hij heeft, waardoor de mens als een verantwoordelijk wezen kan handelen. Overal waar mensen zijn, zien we het beeld van God. We kunnen Hem ook in de schepping herkennen, dat wil zeggen dat we daarin Zijn eeuwige kracht en Goddelijkheid zien ( ) . In die zin is het dan ook volkomen waar dat Hij niet ver is van ieder van ons omdat wij in Hem leven en ons in Hem bewegen en in Hem zijn. Dat de mens ondanks dat alles Hem niet vindt, laat wel zien hoe groot de vervreemding van de mens ten aanzien van God is. In werkelijkheid is de mens ook niet op zoek naar God. Er is niemand die God zoekt omdat ze allen zijn afgeweken van Gods oorspronkelijke plan met de mens ( ) . Subtiel wijst Paulus op die afwijking door erop te wijzen dat ze niet moeten menen dat de Godheid is uit te beelden door mensen. Hij heeft gezien dat Athene van die dwaasheid vol staat. Als wij ‘Zijn geslacht’ zijn, dat wil zeggen als God ons naar Zijn beeld heeft gemaakt, is het dwaasheid dat wij naar onze eigen inbeelding beelden gaan maken van God. Ieder die een beeld van God maakt, doet dat naar zijn eigen voorstelling van God. Het gevolg hiervan kan niet anders zijn dan dat de grootheid van God wat de kennis van de mens van Hem betreft volkomen tenietgedaan wordt. Als de mens hiermee aan het werk gaat, kan hij niet anders dan dit beeld verwoesten.

Acts 17:22-34

Toespraak tot de mannen van Athene

Paulus begint zijn toespraak door aan te knopen bij de leefwereld van de Atheners. Hij weet welk publiek hij voor zich heeft. Bij de Joden beroept hij zich op de Schriften, want daarop beroepen ook de Joden zich, zij kennen ze. De Atheners kennen de Schriften niet en Paulus citeert er dan ook niet uit. Wel is alles wat hij zegt, volledig gebaseerd op de Schriften. Hij begint niet met een veroordeling van hun afgoderij (vgl. Rm 1:22-23), maar met een neutrale constatering. Hij spreekt geen waardering uit en ook geen verwijt.

Hij vertelt wat hem is opgevallen toen hij door de stad ging. Bij de vele voorwerpen van verering had hij ook een altaar gevonden dat gewijd was “aan een onbekende God”. Een altaar voor een onbekende god was opgericht uit angst toch een god over het hoofd te hebben gezien die toch moest worden geëerd. Het kan ook zijn dat het een soort ‘vuilnisbakkengod’ was, waar men heen ging als men een zaak had waarvoor men niet bij de ‘bekende goden’ terecht kon.

Uitgaande van dit hiaat in hun afgodencultus gaat Paulus hun de ware God prediken. Hij zegt niet dat hij hun die onbekende god gaat prediken, alsof hij een hiaat in hun afgodenarsenaal opvult. Hij zegt niet ‘wie u zonder het te kennen vereert’, maar “wat u zonder het te kennen vereert”. Wat Paulus gaat verkondigen, werpt hun hele systeem van afgoderij omver. Hij sluit niet aan bij hun onwetendheid aangaande een bepaalde god, maar bij hun onwetendheid aangaande alles wat met de ware God te maken heeft. Paulus verkondigt niet een nieuwe god, maar de God der goden.

Het eerste wat hij over God zegt, is dat Hij Schepper is. Als we Hem zo niet kennen, kennen we Hem helemaal niet. In deze intellectuele stad moet Paulus neerdalen tot de laagste sport van de ladder van de waarheid. Dat is het resultaat van de intellectuele beschaving zonder God. Paulus gaat in op de basisvragen die ieder denkend mens stelt: Waar kom ik vandaan? Waarom ben ik hier? Waar ga ik heen?

God heeft alles gemaakt, de hele wereld en alles wat daarin is (Ps 146:6; Js 42:5). Dat staat haaks op het Griekse denken dat ervan uitgaat dat de materie eeuwig is. God heeft de wereld gemaakt, de wereld is uit Hem ontstaan. Hij heeft de dingen die niet zijn, geroepen alsof zij waren (Rm 4:17; Hb 11:3). Dat betekent dat alles wat er is, uit die ene God is voortgekomen. God is geen deel van de schepping of verenigd met de schepping. Hij is er en staat boven de schepping.

Hoewel Hij boven Zijn schepping staat, houdt Hij Zich ermee bezig. Hij is geen God op afstand, gescheiden van Zijn schepping. Hij is ook geen gevangene van Zijn schepping, alsof Hij erin opgesloten zou zijn. Hij is ook te groot om in iets te wonen wat mensenhanden hebben gemaakt, maar niet te groot om zich met de noden van de mensen bezig te houden. Mensen moeten hun goden dragen, verzorgen en zelfs meenemen in gevangenschap (Js 46:1-2), maar de ware God dient Zelf de mens en draagt de Zijnen (Js 46:3-4).

God heeft niets nodig van de mens, maar de mens is voor alles wat hij nodig heeft afhankelijk van Hem. De tempels bevatten God niet, maar ook de dienst in die tempels voegt niets toe aan God. God is niet ruimtelijk te beperken, Hij is alomtegenwoordig. Daarvan was Salomo, die voor God een tempel bouwde, zich bewust (1Kn 8:27; 2Kr 6:18). Heidenen hebben alleen lokale goden.

Met deze argumenten veegt Paulus hun hele systeem van tafel. Gód is de Bron van elke goede gave. Hij interesseert Zich zozeer voor de mens, dat Hij aan allen “leven en adem en alles” geeft (Hd 17:25; Ps 50:12). Voor Hem zijn ook alle mensen gelijk, want Hij heeft ze allemaal uit één bloed, dat is uit één stamvader, doen voortkomen. Aan al die mensen laat God Zijn evangelie verkondigen. En God heeft niet alleen mensen als individuen leven en adem en alles gegeven, Hij heeft die mensen ook in volken bij elkaar geplaatst en aan elk volk zijn eigen gebied gegeven. God leidt de geschiedenis van alle volken en elk van die volken heeft Hij op aarde een eigen plaats toebedeeld, met als uitgangspunt Zijn volk Israël (Dt 32:8).

God heeft de mens niet gemaakt om hem aan zichzelf over te laten, maar opdat deze Hem zou zoeken. In het diepste wezen van de mens is er een hunkering naar God. Zo is hij door Hem geschapen. God is niet ver van de mens. In het evangelie komt Hij dicht bij de mens. De oprecht zoekende mens zal Hem vinden. God heeft er alles aan gedaan om het de mens gemakkelijk te maken Hem te vinden.

Hoezeer de mens in het duister is aangaande God, geeft Paulus aan door te zeggen dat mensen naar God “tasten”. Iemand doet iets op de tast als hij geen licht heeft. De mens leeft in de duisternis, zijn verstand is verblind door de god van deze eeuw (2Ko 4:4). Daarom neemt hij God niet waar en dat terwijl God te zien is overal waar de mens ook maar kijkt.

Om dit feit van de nabijheid van God aan de Atheners duidelijk te maken doet Paulus een beroep op enkele van hun bekende dichters die hebben gezegd dat de mens Gods geslacht is. Wat die dichters hebben gezegd, zeiden ze met het oog op Zeus, maar Paulus past het toe naar de werkelijke betekenis voor God. Adam is uit God voortgekomen, door Hem geschapen en daarom van Zijn geslacht. Hij wordt in die zin dan ook “zoon van God” genoemd (Lk 3:23 ; 38). De mens is naar Gods beeld geschapen en lijkt op Hem in de kwaliteiten die Hij heeft, waardoor de mens als een verantwoordelijk wezen kan handelen. Overal waar mensen zijn, zien we het beeld van God.

We kunnen Hem ook in de schepping herkennen, dat wil zeggen dat we daarin Zijn eeuwige kracht en Goddelijkheid zien (Rm 1:20). In die zin is het dan ook volkomen waar dat Hij niet ver is van ieder van ons omdat wij in Hem leven en ons in Hem bewegen en in Hem zijn. Dat de mens ondanks dat alles Hem niet vindt, laat wel zien hoe groot de vervreemding van de mens ten aanzien van God is. In werkelijkheid is de mens ook niet op zoek naar God. Er is niemand die God zoekt omdat ze allen zijn afgeweken van Gods oorspronkelijke plan met de mens (Rm 3:11-12).

Subtiel wijst Paulus op die afwijking door erop te wijzen dat ze niet moeten menen dat de Godheid is uit te beelden door mensen. Hij heeft gezien dat Athene van die dwaasheid vol staat. Als wij ‘Zijn geslacht’ zijn, dat wil zeggen als God ons naar Zijn beeld heeft gemaakt, is het dwaasheid dat wij naar onze eigen inbeelding beelden gaan maken van God. Ieder die een beeld van God maakt, doet dat naar zijn eigen voorstelling van God. Het gevolg hiervan kan niet anders zijn dan dat de grootheid van God wat de kennis van de mens van Hem betreft volkomen tenietgedaan wordt. Als de mens hiermee aan het werk gaat, kan hij niet anders dan dit beeld verwoesten.

Oproep tot bekering

Paulus komt tot zijn eigenlijke boodschap. De onwetendheid die zij hebben toegegeven met het beeld voor de onbekende god, is niet slechts een hiaat in hun kennis, maar geeft hun totale onwetendheid weer. Deze onwetendheid strekt zich uit over alle voorbijgegane tijden. Aan die onwetendheid maakt Paulus een einde. God is een God van geduld Die al die tijden heeft laten voorbijgaan zonder in te grijpen. Hij grijpt nog steeds niet in, maar in Zijn genade laat Hij ook nu, in deze tijd, het evangelie verkondigen.

Het betekent dat de mensen zich moeten bekeren, dat is: totaal van gedachten veranderen. Ze menen alles onder controle te hebben, maar ze moeten inzien dat ze er helemaal naast zitten. Dat is een teken van zwakheid voor wie steeds alles in eigen kracht heeft gedaan, vanuit het geloof in zichzelf. Het is tevens een bewijs van zelfoverwinning als iemand zich buigt voor het bevel van God. Het gaat om geloofsgehoorzaamheid (Rm 1:5).

God beveelt de mensen allemaal, zonder uitzondering, goede en boze, waar ze ook zijn, ook in Athene, dat ze zich bekeren. Tevens stelt Hij een grens aan de prediking. God zegt tegen de mens dat hij zich moet bekeren met het oog op een door Hem vastgestelde dag die eenmaal zal aanbreken, dat is de dag van het oordeel. Eens komt er een einde aan Gods geduld en zal Hij Zich doen kennen als de God van het rechtvaardige oordeel. Gerechtigheid wordt gevestigd door oordeel (Js 26:9b). Voordat er vrede kan zijn, zowel op aarde als in het hart van een mens, moet er eerst gerechtigheid hebben plaatsgevonden met het oog op alles wat het oordeel verdient.

Dit oordeel zal God over de wereld doen komen door een Man, een Mens. Paulus noemt niet de naam van die Mens, maar geeft slechts een kenmerk. Dit kenmerk is van doorslaggevende betekenis en stelt onomstotelijk vast dat het oordeel zal komen. Dat kenmerk van deze Man is dat Hij is opgewekt door God. Weer spreekt Paulus over de opstanding. De Man Die door God is opgewekt, heeft een opstandingslichaam. Ook in de opstanding is Hij Mens. En juist omdat Hij de Mensenzoon is, zal Hij het oordeel uitoefenen (Jh 5:27). God heeft het bewijs gegeven dat die Man het oordeel zal uitoefenen door Hem uit de doden te doen opstaan.

Reacties op de prediking

Tot aan zijn opmerking over de opstanding heeft zijn gehoor aandachtig geluisterd. Maar als hij over de opstanding begint te spreken, komen de tongen los. Voor deze Griekse denkers is het lichaam een kerker waarin de geest gevangen wordt gehouden en beperkt wordt in zijn ontplooiing. Het is voor hen dan ook de grootste dwaasheid eraan te moeten denken dat het lichaam opnieuw als kerker voor de geest zou dienen. De gedachte alleen al brengt sommigen tot spottende opmerkingen.

Anderen gaan weg met een niet al te serieus bedoeld: “Wij zullen u daarover nog wel eens horen.” Het zijn de mensen die een beslissing op de lange baan schuiven. Zo gaat Paulus uit hun midden weg, uit het midden van hen die spotters en aarzelaars zijn.

Er zijn echter ook mannen en vrouwen die zich bij hem aansluiten en geloven. Het is geen grote oogst. Waar het verstand en de filosofie de boventoon voeren, is het hart niet ontvankelijk voor het evangelie (vgl. 1Ko 1:26).